سایه اختلافات روسیه و ترکیه درباره سوریه و قره‌باغ بر مذاکرات پوتین و اردوغان

به گزارش مجله خبری نگار،  روزنامه «نیزاویسیمایا گازیتا»، چاپ مسکو، در تحلیلی نوشته است: روز گذشته (چهارشنبه) "ولادیمیر پوتین" و "رجب طیب اردوغان" روسای جمهوری روسیه و ترکیه در بندر سوچی (در جنوب روسیه) با یکدیگر دیدار و تقریباً به مدت ۳ ساعت گفتگو کردند. رهبران دو کشور در نخستین دیدار حضوری خود پس از مدت زمان طولانی، موضوعات بحث برانگیز و مورد اختلافی که در روابط دوجانبه روی هم انباشته شده بود را بررسی کردند. در وهله نخست، ارزیابی مقامات مسکو و آنکارا از روند اوضاع در سوریه بر یکدیگر منطبق نیست. روسیه و ترکیه یکدیگر را به نقض توافقات مربوط به ایجاد منطقه کاهش تنش در استان ادلب سوریه متهم می‌کنند.

مذاکرات پوتین و اردوغان در سوچی حدود سه ساعت بطول انجامید و بدون امضای هیچ سندی به پایان رسید. البته برگزاری این نشست به خودی خود اهمیت بسیار زیادی داشت. رجب طیب اردوغان از آن دسته رهبران جهانی است که بطور مرتب با ولادیمیر پوتین در تماس است. دو طرف دائما با یکدیگر تماس تلفنی داشته و تنها در سال جاری دو بار در کنفرانس‌های ویدئویی مشترکی: یکی در نشست سران سه‌جانبه ایران، روسیه و ترکیه و دیگری در مراسم آغاز ساخت سومین فاز نیروگاه اتمی "آکویو" شرکت داشتند. البته دیدار روز گذشته پوتین و اردوغان، نخستین نشست حضوری آن‌ها بعد از یک سال و نیم گذشته بود که پس از خارج شدن رئیس جمهوری روسیه از قرنطینه (به دلیل ابتلای یکی از نزدیکانش به کرونا) ممکن شد.

روسیه و ترکیه یکدیگر را در وخامت اوضاع منطقه ادلب مقصر می‌دانند

آخرین بار، روسای جمهوری روسیه و ترکیه در ماه مارس سال ۲۰۲۰ در سوچی با یکدیگر دیدار کرده بودند. در آن زمان اوضاع منطقه ادلب سوریه، موضوع اصلی مذاکرات دو طرف بود؛ و به عقیده کارشناسان، اینبار نیز روند اوضاع در این منطقه، مهمترین موضوع رایزنی‌های پوتین و اردوغان در سوچی بود.

وضعیت منطقه کاهش تنش ادلب آشکارا متشنج است. از هفته گذشته اخباری در خصوص انتقال نیرو‌های نظامی ترکیه‌ای به داخل مرز‌های سوریه شنیده می‌شود که هدف از آن جلوگیری از حمله احتمالی نیرو‌های دولتی سوریه است که مقامات آنکارا معتقدند در حال برنامه ریزی است. ضمن اینکه طرف ترکیه‌ای از افزایش حملات هوایی نظامیان روسی که به گفته مطبوعات این کشور، بطور مرتب مناطقی از استان ادلب را بمباران می‌کنند، رضایت ندارند.

در چنین شرایطی و دو هفته قبل از سفر اردوغان به روسیه، اتفاقی رخ داد که مقامات آنکارا را بشدت نگران کرد. "بشار اسد" رئیس جمهوری سوریه در سفری غیرمنتظره به مسکو سفر کرد. پوتین در این بخشی از این دیدار که در مقابل دوربین‌های خبرنگاران بود، تأکید کرد که نظامیان خارجی همچنان بدون اجازه دولت قانونی سوریه و بدون مجوز شورای امنیت سازمان ملل در خاک این کشور حضور دارند و حضور آن‌ها در سوریه غیرقانونی بوده و این مهمترین مشکل کنونی در سوریه است؛ و این در حالی است که نظامیان ترکیه‌ای هم بدون مجوز شورای امنیت و بدون موافقت مقامات دمشق در مناطق شمالی سوریه حضور دارند.

البته این حضور نظامی بر اساس توافقات قبلی مسکو و آنکارا در رابطه با حل و فصل اوضاع در منطقه کاهش تنش ادلب بوده که طرف ترکیه‌ای معتقد است روسیه آن را نقض کرده است. "سرگئی لاوروف" وزیر امور خارجه روسیه نیز به نوبه خویش به تازگی یادآور شده که مقامات آنکارا به تعهدات خویش در خصوص جدا سازی "مخالفان مسلح میانه‌رو" از گروه‌های تروریستی غیرقانونی در استان ادلب و کنترل اقدامات آن‌ها عمل نمی‌کنند و مسکو قطعاً این مسئله را با طرف ترکیه‌ای در میان خواهد گذاشت.

البته روسای جمهوری روسیه و ترکیه در آغاز مذاکرات روز چهارشنبه در سوچی و در حضور خبرنگاران صحبتی از وضعیت ادلب نکرده و همکاری‌های دوجانبه از جمله در سوریه را مثبت ارزیابی کردند. ضمن اینکه اردوغان در آستانه سفر به روسیه اعلام کرد که ترکیه آمادگی دارد تا محموله جدیدی از سامانه‌های دفاع ضدموشکی اس-۴۰۰ را از روسیه خریداری کند. این در حالی است که کنگره آمریکا در حال بررسی تصویب قانونی برای تحریم مقامات آنکارا در رابطه با قرارداد خرید این سامانه روسی است. ظاهراً رئیس جمهوری ترکیه به این تهدید توجهی نداشته و به‌رغم نارضایتی مقامات واشنگتن، قصد دارد به همکاری‌های نظامی-فنی خود با مسکو ادامه دهد.

برخلاف اردوغان، ولادیمیر پوتین روز گذشته به موضوع سوریه، لیبی و مناقشه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان اشاره کرد که منافع مسکو و آنکارا در بسیاری از جهان بر یکدیگر منطبق نیست. رئیس جمهوری روسیه به همکاری‌های "نسبتاً موفق" دو کشور در سوریه اشاره کرد که می‌تواند الگویی در عرصه روابط بین المللی باشد. البته اختلاف نظر روسیه و ترکیه در خصوص مسائل مربوط به لیبی و مناقشه قره باغ، به اندازه سوریه جدی نیست. در رابطه با اوضاع لیبی، که نظامیان ترکیه‌ای در این کشور نیز حضور دارند، مواضع مسکو و آنکارا یکسان نیست. طرف روسی این حضور نظامی را حمایت از یک طرف مناقشه داخلی در لیبی ارزیابی کرده و آن را عاملی در تشدید وخامت اوضاع می‌داند.

مواضع مسکو و آنکارا در خصوص مناقشه قره باغ و منطقه کریمه یکسان نیست

اختلافات روسیه و ترکیه در رابطه با حل و فصل مناقشه بین جمهوری آذربایجان و ارمنستان که با وجود گذشت یکسال از امضای توافقنامه آتش‌بس، همچنان نقض می‌شود، نیز بسیار است. برخلاف مسکو که سعی دارد موضعی میانجی‌گرانه در این قضیه اتخاذ کند، آنکارا آشکارا از باکو حمایت کرده و در جریان درگیری‌های نظامی قبلی نیز به طرف آذربایجانی کمک نظامی ارائه می‌داد. بدین ترتیب، در صورت بالا گرفتن اختلافات بین ایروان و باکو، این مسئله به یکی دیگر از موضوعات مورد اختلافات بین مسکو و آنکارا تبدیل خواهد شد؛ و در نهایت، اخیراً رئیس جمهوری ترکیه ابتکارعمل تازه‌ای را در بازی دیپلماتیک خود با روسیه آغاز کرد. اردوغان در سخنرانی خود در مجمع عمومی سازمان ملل، شبه جزیره کریمه را "منطقه‌ای اشغال شده" نامیده و بر ضرورت حفظ تمامیت ارضی اوکراین تأکید کرد. وی همچنین یادآور شد که ترکیه نتیجه انتخابات دومای دولتی در منطقه کریمه را به رسمیت نمی‌شناسد.

این اظهارات در آستانه سفر وی به روسیه، باعث نارضایتی مقامات مسکو شده بود. "دیمیتری پسکوف" سخنگوی کرملین در این رابطه اعلام کرد که سخنان اردوغان مسلماً برای مقامات مسکو غیرقابل قبول است، ولی تأثیری بر دورنمای سفر رهبر ترکیه به روسیه ندارند. به گفته وی، در روسیه به خوبی از مواضع اردوغان درباره شبه جزیره کریمه آگاه هستند و این مسئله هرگز پنهان نشده است، البته به زبان آوردن آن در آستانه سفر به روسیه، اقدامی ناخوشایند و تأسف باری بود.

پسکوف یادآور شد که به‌رغم اظهارات غیرسازنده از سوی مقامات آنکارا، مسکو ترجیح می‌دهد روی موضوع ادامه توسعه روابط دوجانبه بین ترکیه و روسیه و همکاری دو کشور برای حل و فصل مشکلات و چالش‌های منطقه‌ای متمرکز شود.